منحنی نمودار پرتو گاما

منحنی نمودار پرتو گاما بازتابی از اندازه گیریهای مقدار رادیواکتیو طبیعی در سنگ هاست . پرتو زایی طبیعی مشخصه تعدادی از اتمهایی است که خاصیت گسیل پرتوهای خاص رادارند این پرتوزدایی بدون ارتباط با شرایط شیمیایی احاطه کننده عنصرپرتوزاانجام می پذیردعمل تبدیل عنصر پرتوزا می تواندباایجادعنصر پرتوزایی دیگرتارسیدن به یک عنصر پایدارادامه یابد پرتوزایی با گسیل پرتوهای آلفاوبتاوگاماهمراه است.

پرتو آلفا : این پرتوازهسته اعضای هلیم بابار الکتریکی مثبت تشکیل شدهاست ضمن پرتو زایی آلفا عنصری با عدد اتمی  zو جرم اتمی A به عنصر دیگری با عدد اتمی ( z-2) و جرم اتمی ( A-4) تبدیل شود.قدرت نفوذ پرتوهای آلفا بسیار کماست در شرایط طبیعیفشارودمافقط درحدودچند میکرون می تواند نفوذ کنند 

پرتوهای بتا :  این پرتوها از الکترونهای سریع منفی تشکیل شده است .این پرتوها نسبت به آلفااز قابلیت نفوذ بیشتری برخورداراست ضخامت قابل نفوذ پرتوهای بتا بستگی به انرژی آنها دارد.ازاین برتوهادراندازه گیریهای چاه نگاری بندرت استفاده می کنند.

پرتوهای گاما: پرتوهای گاما را می توان به صورت امواج الکترو مغناطیسی مشابه نور مرعی یا پرتو ایکس یا ذرات فوتون در نظر گرفت . پرتوهای گاما دارای قدرت نفوذ بسیار زیادی نسبت به پرتوهای آلفا و بتا هستند به همین دلیل نقش اساسی در بررسی های پرتو زایی طبیعی ایفا می کند .

 

منشاٌ پرتوزایی طبیعی سنگها:

در سنگهای رسوبی عملاً فقط سه عنصردرپرتوزایی مشارکت دارندکه عبارتنداز:

الف- پتاسیم ( k):که یک پرتو بتا و یک پرتو گاما منتشر می کند .

ب – توریم – این خانواده یازده پرتو آلفا نوزده بتا و تعداد زیادی پرتو گاما با انرژیهای متفاوت گسیل می کند .

ج- اورانیم : که خانواده مربوط به آن دوازده پرتو آلفا ، هجده پرتو بتا و تعداد زیادی پرتو گاما با انرژی های مختلف انتشار می دهد .

پتاسیم را می توانیم در کانیهای زیر پیدا کنیم:

 الف – کانیهای تبخیری ( سیلویت ، پلی هالیت ، گلاسریت وکیانیت ، کارنالیت و .....)

 ب- کانیهای رسی ( انواع میکاها ، ایلیت ، گلوکونیت ، فلوگونیت و.....)

 ج – فلدسپاتها ( میکرو کلین با شانزده درصد ، اورتوز با چهارده درصد )  دارای پتاسیم هستند .

بطور خلاصه سنگهای اصلی پرتو زاعبارتنداز:

الف) رس و شیل هاکه از یک طرف بدلیل جذب می توانند شامل سه عنصر پرتوزایی پتاسیم ، توریم ، اورانیوم باشندوازطرف دیگربه دلیل حضور مقادیر متنابهی از فسفاتها و مواد آلی که خود سرشارازاورانیوم هستند درزمره سنگهای پرتوزا قرار می گیرند .

ب) نمکهای پتاس

ج)شیست های آلونیتی وبیتومینی

پ)فسفاتها 

د)بعضی از ماسه سنگهای آرکوزی یا گریواکی

ه)بعضی ازرسوبات کربناته منشاً گرفته از جلبکها که پتاسیم واورانیم را جذب می کنند و سرشار از مواد آلی هستند.

ی)بعضی ازذغالها یالینیت ها که می توانند اورانیوم راازآبهایی که سنگهارا شسته اندوازاین عنصرغنی شده اند جذب یاانبار نمایند .

- کاربردها :

اندازه گیری پرتوزایی گامای طبیعی بطور عمده در موارد زیر کاربرد دارد:

الف – تعیین سنگ شناسی  ( شناخت رسها ، نمکهای تبخیری ، کانیهای سنگین پرتوزا)

ب- ارزیابی درصد رس موجود در مخازن

ج- هم بستگی چاهها و تعیین ناهمسازیها

و- ارزیابی پروفیل های تزریقی در پشت لوله های جداری با استفاده از ردیابی مواد پرتوزا

ز- ارزیابی تقریبی تراوایی

تراکم مواد رادیو اکتیو درسنگهای آهکی و ماسه سنگهای عاری از شیل کم است بنابراین قرائت پرتو گاما در مورد این سنگها پایین است .

در سری های تبخیری ، نمکهای پتاسیم دار به دلیل مقدار زیاد پتاسیم وابسته گامای طبیعی به طور مستقیم قابل تعیین است.این نمکهاعمدتاًفاقداورانیوم و توریم هستند عیار توریم و پتاسیم رسهای متغیر است اما بر اساس مطالعات انجام شده نسبت توریم به پتاسیم شاخص خوبی برای تعیین نوع کانی رسی است عیار بالای اورانیوم در سنگ عمدتاً مشخص کننده غنی بودن آن از مواد آلی است در ماسه ها و ماسه سنگها توریم عموماً تابع درصد رس است.در کربنهای خالص فقط اورانیوم می تواندوجودداشته باشد که نشانه وجود

حضور فسفات ها یا موادآلی در پاره ای حالتهای گسترش استیلولیتهایی است که درآنها مواد آلی تمرکز پیدا کرده اند.قرائت پرتو گاما باافزایش مقدارشیل درسنگ بالامی رود.زیرا تراکم موادرادیو اکتیودرشیل ها بیشتراست.قرائت پرتوگامای زیاددرماسه سنگهای عاری ازشیل دلیلوجودفلدسپاتهاپتاسیم،میکا،گلوکونیت ویاآبهای غنی ازاورانیوم دراین سنگهاست.لذاسازنده های عاری از شیل ومواد رسی معمولاً دارای رادیو اکتیو بسیار کمی هستند.اگر مقطع نمونه برداری شده غنی از پتاسیم بوده و پرتو گامای بالایی رانشان دهد احتمال وجود شیل نمی رودبلکه حضور ماسه سنگ غنی از فلدسپات ، گلوکونیت و یا میکارامی دهد.

عوامل تاثیرگذاری بر روی اندازه گیری پرتوها :

1-تاثیرقطر چاه:

قطر چاه تابع پارامترهای اصلی زیر است .

الف - قطر چاه : هرچه قطر چاه بزرگتر باشد حجم گل حایل بین دستگاه وجدار چاه بیشتراست.دراین صورت جذب پرتو گاماافزایش یافته و شدت سیگنال دریافتی ضعیف خواهد شد.اگراین تاثیرنادیده گرفته شودعیارعناصرپرتوزاکمترازمقدارواقعی آنهاارزیابی می شود.

ب – چگالی گل:درشرایط یکسان هرچه گل چگالترباشد جذب پرتوهای گاما بیشتراست.اما نقش چگالی بر حسب انرژی پرتوهای گاما متفاوت است.

2- موقعیت دستگاه اندازه گیری در چاه: همانند روش پرتوزایی گاماهم محورنبودن دستگاه وچاه براندازه گیری های طیف سنجی اثر می گذارد.زیرادراین حالت شکل هندسی محیط های مختلف احاطه کننده دستگاه را نمی توان به صورت استوانه ای هم محوردرنظررفت.

 3- ضخامت طبقات : شدت جابجایی منحنی وابسته به ضخامت طبقات دارای عناصر پرتوزایی موجوددرآن در نتیجه درصدحجمی این طبقه در گرههایی تاثیر مربوط به هریک ازعناصر پرتوزااست.

4- پوشش چاه:تاثیرپوشش چاه به علت جذب بیشتر

پرتوهای گامای کم انرژی نسبت به پرتوهای پرانرژی توسط پوشش جدارچاه( سیمان و لوله گذاری)شکل طیف تغییر می کند

از نمودارهای اندازه گیری پرتوهای گاما می توان میزان شیل رادرمخازن تعیین کرد.

نمودارهای صوتی:

نمودار صوتی یک نوع نمودارتخلخل است که زمان عبور یک موج فشارش صوتی رادرداخل یک فوت ازسازنداندازه گیری می کند.ابزار برداشت کننده نمودار صوتی دارای یک یا چندفرستنده صوتی ودو یاچنددریافت کننده است. نمودارهای جدید صوتی دارای ابزار جبران کننده چاهی هستند که تاثیر مصنوعی تغییر قطر چاه و خطاهای ناشی از کج شدگی ابزار در حین راندن به داخل چاه راکاهش میدهدBORE HOLE  COMPENSATED DEVICE)

ابزارصوتی باتولیدامواج صوتی تخلخل رااندازه گیری می کند.به حرکت یک موج صوتی و چگونگی حرکت آن توجه کنید صدادارای انرژی است که می تواندتوسط امواج از یک نقطه به نقطه دیگر حرکت کندوفرکانس بین 20 تا20000سیکل دردقیقه راداراباشد(هرتز)زمان گذرامواج صوتی برحسب میکروثانیه برفوت می باشدکه باسرعت موج تراکمی ( فوت بر ثانیه)رابطه معکوس دارد.یک موج صوتی به چندین شکل مختلف می تواندحرکت کندکه بیشترین حالت آن امواج فشارشی هستند.این نوع از امواج پرده گوش مارا می لرزاندوما می توانیم آنها را بشنویم.امواج فشارشی رااغلب امواجP  نامیده می شوند(امواج اولیه)اینهااولین امواجی هستند که توسط آشکار سازدریافت می شوند.یک موجP  به وسیله فشردن مواددرداخل آن حرکت می کند به عبارتی جهت فشارآن با جهت ارتعاش آن همسان است .

نوع دوم امواج صوتی را موج برشی یا عرضی( S-ware) گویند.این امواج کوتاهترازامواجP  بوده ونمی تواننداز مایعات عبور نمایند.درامواج برشی جهت ارتعاش برجهت انتشارعموداست لذااز سرعت وانرژی کمتری نسبت به امواجP  برخوردارند.در یک برداشت کامل چندین نوع موج زیر نیز درحین عملیات تولید می شودمانندموج استونی(Stoneley Waves )که جهت برداشت درزه ها یا شکستگی هااستفاده می شود.نمودارهای صوتی زمان گذر امواج صوتی تراکمی مربوط به محدوده معینی از سازندراثبت می کنند.زمان گذر موج صوتی ازسازندتابع سنگ شناسی،تخلخل ونوع فضای خالی است.حفرات غیر مرتبط بزرگ اغلب از دیدامواج صوتی دور می مانندبخصوص زمانیکه که حفرات غیرمرتبط بزرگ وجود داشته باشند.ازمنحنی نمودارمی توان به اهداف زیر دسترسی پیدا نمود:

1- تعیین مقدار تخلخل

2– تعیین جهت درزه و شکستگی در سنگها

3- تشخیص نوع سنگ شناسی

زمان عبور تا حد زیادی متاثراز سنگ شناسی وتخلخل است.بنابراین می توان ازنمودار صوتی به همراه سایر نمودارهای تخلخل برای تعیین سنگ شناسی استفاده کردبدلیل اختلاف زیادسرعت موج عبوری ازکوارتزوکانی های کربناته و دولومیت در یک توالی کربناته طبقات آواری به آسانی قابل تشخیص اند.بایددقت کردکه در مخازن متشکل از مخلوط توالی های کربناته آواری ، مقادیر بالای زمان عبور به اشتباه به عنوان مناطق با تخلخل بالا در نظر گرفته نشود.مخازن دولومیتی معمولا" دارای سولفات به صورت انیدریت  می باشند.به هر حال اختلاف سرعت بین دولومیت وانیدریت  تاثیر چندانی بر محاسبات تخلخل ندارد در مخازن کم عمق انیدریت معمولاً به صورت سولفات کلسیم آبدار(ژیپس) تبدیل می شودوجودیونهای هیدروژن درژیپس موجب می شود که عملاً نمودار نوترون درتعیین تخلخل غیر قابل استفاده باشد.درصورتی که اختلاف کم بین سرعت موج درانیدریت وژیپس سبب می شوداختلاف زیادی درتخلخل اندازه گیری شده روی نمودارصوتی ایجاد نشودبنابراین با فرض کم بودن مقدار تخلخل حفره ای غیر مرتبط، نمودارهای صوتی در حضور ژیپس نیز برای اندازه گیری تخلخل قابل استفاده اند.تاثیر تخلخل حفره ای غیر مرتبط بریک نمودارباشاخص های سه گانه(Z-plat)شامل زمان گذرموج صوتی،تخلخل کل محاسبه شدهازنمودارهای تخلخل وتخلخل حفرهای غیرمرتبط (تعیین شده)از شمارش نقاط درمقاطع نازک نمونه های مغزهبه تصویر کشیده می شود.

ازعوامل تاثیر گذارروی نمودارصوتی:

1 – شیل تاثیرزیادی روی نمودارصوتی دارددرسازندهای شیلی ( 5  >%Vsh)تخلخل صوتی می بایست توسط معادله زیرتصحیح شود.                                                         

2-گازمی تواندیک تاثیربسیارزیادی برروی تخلخل ظاهری صوتی داشته باشد.برای جبران این مسئله درمناطق گازی برنمودارصوتی نمودارنوترون اصلاح شده نیزهمزمان رانده می شود.

3-موادهیدروکربوری مقدارزمان عبورامواج صوتی رادر سازندهای حاوی آن افزایش می دهد(تاثیرهیدروکربور)چنانچه تصحیحات مربوط به مناطق هیدروکربورانجام نپذیرد مقدار تخلخل بیش از مقدار واقعی بوده وتخلخل بالایی رانشان خواهد داد.((Hichie 1978فرمول زیرراجهت تصحیحاثرهیدروکربور پیشنهادداد:

3-قطر چاهوکج شدنابزاردرحین راندن بهداخل چاهاز جمله عوارض تاثیرگذاربرروی کارایی نمودارودادهاست که می بایست تصحیح شده ویاازدستگاههایی استفاده شودکه اثراین عوارض راکاهش می دهند.

چاه نگاری نوترون :

از جمله نمودارهای بسیارکارسازدرشناسایی تخلخل سازند نمودار نوترون است

که به سه نوع تقسیم می شود :

زمانی که سازندی را با نوترونهای سریع بمباران می کنند.چندین نوع برهم کنش بین نوترونهاوهسته اتم مواد می تواندرخ دهد.به کمک چشمه های پرتوزای مناسب سازندها با نوترونهای سریع و پرانرژی اولیه  بین 4 تا 6 MEV  به شدت بمباران می شوند به دلیل سرعت اولیه زیاد( 10000 کیلومتر بر ثانیه )نوترونها قدرت نفوذ زیادی دارند به این ترتیب نوترونهادر نفوذ خود به صورت کشسان وغیر کشسان با هسته اتمهای سازندهایی که سر راهشان قرار می گیردتصادم کرده وبتدریج انرژی خودراازدست می دهند بر این اساس چندین مرحله وجود دارد :

1-مرحله کند شدن نوترونها :

 دراین مرحله نوتروهای سریع بدنبال برخوردهایی کشسان با هسته اتم موادکند می شونداتلاف انرژی در هر برخورد بستگی به زاویه برخوردوجرم هسته مورد تصادم دارد.بدلیل نزدیکی جرم نوترون به هسته اتم هیدروژن این اتمها بیشترین سهم را در کند شدن نوترونها دارند.برای روشن تر شدن آنچه که اتفاق می افتد می توان برخوردنوترون با هسته اتم موادرابا عمل برخورد توپهای بیلیارد مقایسه کرد.اصولاً عملکرد سازنددرارتباط با تعداداتمهای هیدروژن موجوداندازه گیری می نمایند بیشتر اتمهای هیدروژن موجوددرمخزن مربوط به آب ونفت است .وجودهریک ازاین دوسیال فضای خالی موجوددرسنگ رانشان خواهددادوما می توانیم به سادگی باشمارش اتمهای هیدروژن میزان تخلخل رامعین کرد.اصولاًدرچاههایی که دارای لوله جدار فلزی هستنداندازه گیریها قابل اطمینان نیست و می بایست داده هااصلاح شوند .

 

شعاع بررسی :

شعاع مذکور بستگی  به غلظت اتمهای هیدروژن در سازنددارد.هرچه مقداراتمهای هیدروژن بیشتر باشد شعاع کره نفوذ کوچکتراست زیرانوترونها به سرعت در اطراف چشمه کند شده گیرمی افتند برعکس هرچه غلظت هیدروژن ضعیف باشد شعاع نفوذ بیشتراست البته شعاع مذکور به نوع دستگاه نیزبستگی دارد.

عوامل موثر بر اندازه گیری :

هیدروژن عنصری است که بیشترین قدرت کند کنندگی نوترون رادراین بررسیهادارد.روش های نوترون بطور عمده بیانگرغلظت اتمهای هیدروژن درسازندهستند هیدروژن به مقدار قابل توجه درآب وهیدروکربن های مایع وجودداردکه این مایعات درخلل وفرج سنگها جای گیری می شوند.به همین دلیل می توان گفت که دستگاه نمودار نوترون وسیله ای است برای تعیین درجه تخلخل سازندهایی که خلل وفرج آنها محتوی آب هیدروکربوری است پاسخ دستگاه درآب خالص بر تخلخل 100% مطابقت دارد.شاخص هیدروژن ( HI ) یک ماده عبارت است از نسبت غلظت اتم هیدروژن درهر سانتیمتر مکعب آن به آب خالص دردمای هفتاد و پنج درجه فارنهایت بنابراین مقدار HI برای آب خالص برابر یک ودرآهک بدون تخلخل صفراست.HI  مربوط به هیدروکربورها مقادیری نزدیک به صفر(گازهایی با فشارکم)تایک(نفت های سنگین)رامی توانندداشته باشند که مقدار مذکور بستگی به نوع ملکول دما و فشار آنها دارداندیس هیدروژنی آب ونفت مشابه اند و معمولاً یک فرض می شوندوگازها به علت وزن مخصوص کم از تراکم و هیدروژن خیلی کمی برخوردارند . لذادر یک تخلخل مشابه درصورت وجودگازدرفضای خالی نمودارنوترون تخلخل کمتری رانسبت به حالتی که نفت و گاز موجود باشد نشان می دهد. چنانچه اگر اشباع شدگی گاز در نظر گرفته نشود مقادیر تخلخل محاسبه شده بهاشتباه خیلی پایین ترخواهد بودو این موضوعاثرگاز(GAS EFFECT  ) نامیده می شود. معمولاً برای نشان دادن وجود گاز در کنار نمودار نوترون چگالی نیزارائه می شود.یون های هیدروژن علاوه بر نفت وگازوآب در کانیهایی که دارای آب پیوندی هستند(BOUND WATER )نیز می تواننددیده شوندمانندژیپس ویارس وجوداین کانیهاباعث می شود که مقدارتخلخل ازمقدارواقعی آن اندازه گیری شود

ب) کلر:این عنصربه دلیل مقطع موثرگیراندازی بزرگ می توانددرکند بودن وگیراندازی نوترونها مشارکت داشته باشند به همین دلیل درارزیابی تخلخل با استفاده از شاخص هیدروژن درصورت شوربودن گل حفاری وآب بین دانه ای بایستی به کلر موجود توجه کرد .

ج ) رس :هیدروژن درشبکه بلوری وخلل وفرج رسها وجودداردوبه همین دلیل اگر سازندی دارای کانیهای رسی باشددرهنگام محاسبه تخلخل بایستی تاثیرآنها رابه حساب آورد.شیل حاوی تعدادزیادی کاتیونهای هیدروژن است ازطرفی مولکول های آب یک باندی را در رس ها می سازند ولی تخلخل موثرآنهااساساً صفر است که نانشی ازخیلی ریزبودن دانه های آن است. وجود شیل درسازند باعث افزایش تخلخل کلی می شود ولی تخلخل موثرثابت باقی می ماندجالب توجه اینجاست که تخلخل موثربا تخلخل کلی یکی نیست و می بایست مقدارشیل راازمقدارقرائت تخلخل کلی کم کنیم.

تخلخل نوترون می بایست درمناطقی که حجم شیل بیش از 5% است تصحیح شود.وجودگازدرسازندنیزروی قرائت های نمودارنوترون موثراست گازدارای اتمهای هیدروژن زیادی درمقایسه با نفت وآب درواحدحجم است.تخلخل ظاهری درمناطق گازی خیلی کمتراز مناطق دیگراست.برای تصحیح وتاثیرمیزان گازما نیازمند دانستن دانسیته یا تخلخل صوتی هستیم.

د ) آب شور :

وجود نمک طعام محلول درآب باعث جایگزینی آن با هیدروژن شده ودرنتیجه شاخص هیدروژن راکاهش می دهدولی از طرف دیگردرکند کردن نوترونها نیز موثر است .

ه ) هیدروکربور : هیدروکربورهای مایع دارای شاخص هیدروژنی نزدیک آب هستندمگراینکه خیلی سبک باشند حضور این گونه هیدروکربورها درخلل وفرج تاثیر کمی بر اندازه گیریهاداشته و برعکس گازهااثر بسیار مهمی در اندازه گیری هادارند. زیرا مقدار اتمهای هیدروژن آنهادرواحدحجم نسبت به آب و هیدروکربورهای مایع بسیار کمتراست به این ترتیب هنگامی که در خلل فرج گاز وجودداشته باشد شاخص هیدروژن ظاهری آن نسبت به جایی که از آب اشباع شده فوق العاده کاهش می یابد.

 برای تبدیل تخلخل ظاهری به تخلخل واقعی سنگ بایستی به چارتهای مناسب مراجعه نمود.منحنی نمودار نوترون راتوام با نمودارهای دیگر می توان به منظور بررسی دقیق تخلخل سازند ، سنگ شناسی ، درجه اشباع سیالات و حضور گازها به کار برد منحنی نمودارهای جرم مخصوص تواماً برای تعیین مقدار تخلخل ، سنگ شناسی و رد یابی محدوده های گازدار به کاربرده میشود . جهت شناسایی سنگ شناسی میتوان به قرار زیر عمل کرد :

1-در سنگهای دولومیتی منحنی نمودار جرم مخصوص در سمت راست نوترون قرار میگیرد .

2-در سنگهای آهکی کم و بیش این دو نمودار جرم مخصوص و نوترون روی همدیگرقرارمی گیرند.

3-در موردماسه سنگها منحنی نمودارجرم مخصوص در سمت چپ نمودارنوترون قرارمی گیرد.

به طور خلاصه درمناطق گازدارمقدار تخلخلی که از طریق نمودارهای جرم مخصوص و صوت ونوترون به دست می آید دقیق نمی باشد.مقدارتخلخل برروی نمودار جرم مخصوص و صوتی بیش از حد معمول بوده ولی در منحنی نمودارنوترون از حدمتعارف کمتر می باشد.

نمودار دانسیته :

نموداردانسیته یک نمودار تخلخل است که دانسیته الکترونهای یک سازندرااندازه گیری کرده وبه زمین شناس در شناخت هرچه بهتر موارد زیر کمک می کند:

1- شناخت کانیهای تبخیری

 2- شناخت مناطق گازی

3- تعیین دانسیته هیدروکربور

4- ارزیابی مخازن ماسه ای شیلی و یا با سنگ شناسی مختلط

ابزاراندازه گیری نموداردانسیته از نوع تماسی است شامل یک منبع تولیدکننده اشعه گاما به داخل سازنداست.اشعه گامای تولیدی ازکبالت 60 یا سزیم 137 است.اشعه های گامای متصاعدشده دربرخوردبا الکترونهای موجوددرسازندازانرژی آنهاکاسته می شود.واکنش بین برخورداشعه گاما باالکترونهای یک سازندراانتشار کامپتون نامیده می شوند.اشعه های گامای تولیدی پس از طی مسافتی به آشکارسازمی رسد شمارش آنها نشان دهنده دانسیته آن بخش از سازند طی شده است.تعدادانتشار کامپتون برخوردی به طور مستقیم نشان دهنده تعدادالکترونهای موجوددر سازنداست.درنتیجه دانسیته الکترون می تواندبا دانسیته کلی(BULK DENSITY)ارتباط مستقیم داشته باشد.دانسیته کلی سازند مجموعه ای ازدانسیته ماتریکس ، تخلخل ، دانسیته سیال داخل حفرات است ( گل نمکی ، گل تازه یا هیدروکربن ها )

تعیین تخلخل از راه دانسیته توسط چارت یا به وسیله محاسبه عددی مقدور است فرمول محاسبه تخلخل  عبارت است از :

در صورتی که وزن مخصوص ماتریکس و وزن مخصوص یا دانسیته سیال سازنده مشخص باشد تخلخل با استفاده از نمودار چگالی قابل اندازه گیری است . در روش استانداردازروش آهک 71/2 ( به عنوان وزن مخصوص ماتریکس )و وزن مخصوص سیال 1/1 در نظر گرفته می شود.درصورتی که سازندازکانیهای دیگری غیرازآهک مانند دولومیت یا انیدریت تشکیل شده باشدانجام تصحیحات لازم خواهد بود.برای تشخیص سه کانی باید از هر سه نمودار تخلخل( چگالی ونوترون و صوتی ) استفاده کرد.برای شناسایی تمام کانیها باید نمودارها با توجه به داده های مربوط به سنگها در هر منطقه کالیبره شوند تاازدقت نتایج بدست آمده اطمینان حاصل شود.بعلت نفوذ کم نمودارچگالی سیال سازنده می تواندنمودارچگالی راتحت تاثیر قرار دهدسیالاتی که در منطقه اشغالی قراردارد(نفت و گاز)وزن مخصوص کمتری نسبت به آب دارندووجودآنها در سنگ مقادیر وزن مخصوص کمتری را نشان خواهد داد بنابراین زمانی که وزن مخصوص سیال 1/1 فرض شود مقادیر تخلخل بالاتر از حد واقعی اندازه گیری خواهد شد.بیشترین تاثیربه خاطروجودگازباقیمانده در منطقه اشغالی است.این پدیده رااصطلاحاً تاثیر گاز(GAS EFFECT)می گویندومعمولاً برای تشخیص وجود گاز نمودار چگالی در کنار نمودارنوترون آورده می شوددرعمل تاثیر شیل بر روی لاگ دانسیته اغلب نادیده فرض می شودمگراینکه حجم شیل از 30 % بیشتر شود.با توضیحات فوق می توان به این نتیجه رسید که نمودارهای چگالی یا دانسیته ابزاراصلی برای بدست آوردن اطلاعات کانی شناسی یا سنگ شناسی و در مقام دوم تخلخل است .

نمودارهای تخلخل چند منظوره :

ما قبلاً دیدیم که چگونه می توان تخلخل راتوسط یک نموداربدست آورد.ما می بایست تصورکنیم که کانی شناسی یا سنگ شناسی سازند رامی دانیم درصورتی که این حالت به ندرت اتفاق می افتددرمناطقی که شیل وگاز وجود دارد اندازه گیری تخلخل وتفسیرآن کمتر اعتبار دارد.بااین وجودیک تکنیک قدرتمندوجوددارد که به ما کمک می کندکه دربسیاری ازمحدودیتهای مربوط به تعیین تخلخل پیروز شویم وآن تکنیک پلات عرضی تخلخل است( POROSITY CROSSPLOT TECHNIQE ) با تکنیک پلات عرضی واندازه گیری دوتخلخل ما می توانیم تخلخل بدون ارتباط با سنگ شناسی را تعیین نماییم بطور مثال ما دیگر لازم نیست سنگ شناسی را فرض نماییم بلکه ابزار آلات تخلخل سه گانه مختلف در دسترس است ( دانسیته ، نوترون ، صوت ) ما می توانیم هر سه راترکیب نموده کانیهارا شناسایی نماییم.از طرفی اجازه می دهدکه نوع سنگ رابا دقت بالا تشخیص دهیم.بیشترین ترکیب مشترک نمودارهااز اندازه گیری ها توسط نمودارهای دانسیته ونوترون جبرانی (CNL )ساخته می شوند.موقعی که نمودارهای دانسیته ونوترون باهمدیگراستفاده می شوند قادرند ماتریکس آهک رادریک سازندآهکی درتمامی جهات نشان دهند.(بررسی نوع ماتریکس بسیار مهم است ماتریکس یک منطقه با منطقه دیگر باهم فرق می کند)درشیل آزاد رطوبت SW=100%  وآهک هردونمودارمقادیر تخلخل یکسانی را نشان می دهدولی اگراین زون یک زون ماسه سنگی مرطوب باشد تخلخل نوترون خیلی پایین و تخلخل دانسیته خیلی بالا قرائت خواهد شد. یک جدایش مثبت بین این دووجودداردکه همیشه جالب است جدایش مربوط به وجود گازویا ماتریکس مختلف است . گاز معمولاً 6PU< جدایش خودرانشان می دهد. تغییراندازه گازبه یک سوم اندازه گیری تخلخل مورد نیاز است . وجودشیل ودولومیت سبب جدایش تخلخل نوترون ازدانسیته می شودولی درجهت مخالف آن گازیاماسه سنگ است.وجودنمودارصوتی درتخلخل سه تایی موجب تعیین دقیق جدایش شیل ازدولومیت خواهد شد.درنمودارهای تخلخل سه تایی سنگ شناسی به خوبی از تخلخل قابل تعیین است البته بدیهی است در مجاورت همدیگر قرار دادن نمودارهای سه گانه تخلخل لازمه آن انجام تسهیلات لازم مربوط به هر کدام وکاهش خطاهای احتمالی است .